Frankrijk: Het “vervelende” recht op het filmen van politiegeweld

Franse oproerpolitie © Patrice Calatayu (CC BY-SA 2.0)

Minister Castaner van Binnenlandse Zaken zou onder druk van de politiebonden veranderingen beramen. De video’s zijn bewijsmateriaal, dat de regering in een moeilijk parket kan brengen.

Politiegeweld in Frankrijk is een onaangename aangelegenheid voor de regering, aangezien de demonstraties van de Gele Hesjes regelmatig nieuwe beelden opleveren van politieagenten die hen in elkaar slaan. Dit was afgelopen weekend het geval, tijdens de “Acte 66”, de 66e zaterdagse demonstratie van de Gilet jaunes.

Een videoclip van 2 minuten begint met een politieagent die schijnbaar zonder aanleiding met opgeheven knuppel uit een groep politieagenten naar een man rent, zonder geel hesje, met een doek over zijn mond, en op hem inslaat. Na zeer korte tijd rennen verschillende politieagenten met knuppels naar de man toe, slaan hem en worstelen hem op de grond, waar hij wordt vastgehouden en wordt geschopt en geslagen met knuppels. Tot slot zitten verschillende politieagenten op de man, wiens hoofd op de straat wordt geduwd.

De clip is gepubliceerd op de Twitterpagina van de journalist David Dufresne. Het nummer “881” en de aanhef “Hallo @Place Beauvau” staan in de rechterbovenhoek. Het adres is het Ministerie van Binnenlandse Zaken, het nummer geeft het volgnummer van de “signalering” aan. Sinds november 2018 heeft David Dufresne het tot zijn taak gemaakt om het politiegeweld te documenteren.

In zijn documentatie “Allô Place Beauvau?” staan hevige foto’s van verwondingen. Tot op heden noemt hij twee doden, 325 hoofdverwondingen, 25 gevallen van verlies van gezichtsvermogen, 5 ernstige verwondingen aan de handen (“arrachées”, in het Nederlands: “afgerukt”).

“Ik heb alles gefilmd”

“Ik heb het allemaal gefilmd”, hoor je aan het einde van de genoemde clip. Het geluid op de video werd eerder gedomineerd door luidkeels verontwaardigde kreten. In het begin is het nog relatief rustig, maar de microfoon neemt geluiden op die voorkomen dat men hoort wat de man tegen de groep politieagenten heeft geschreeuwd. Wat de aard van de verklaring ook is, het brute optreden van verschillende politieagenten tegen één man roept de vraag op naar de proportionaliteit.

Tot nu toe heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken, onder leiding van Christophe Castaner, zich zo goed mogelijk beschermd tegen dergelijke vragen. David Dufresne en zijn signaleringen werden door Castaner genegeerd.

Dit getuigt van een basishouding van de regering onder president Macron, die veel consternatie heeft veroorzaakt en Macron uiteindelijk heeft gedwongen het gebruik van geweld door de politie te bekritiseren – de populariteitsuitslagen van de president liggen in de kelder. Maar vooraleer de categorisering van een vooraf bepaalde visie te cementeren, wil ik u een voorbeeld geven dat aantoont hoe moeilijk het kan zijn om eenduidig te zijn.

Zo toont een door een advocaat gepubliceerde video een politieagent die een aantal mensen benadert, met een vinger naar een jongeman wijst, hem schopt en op de grond brengt. Ook hier is de kijker geschokt door het directe politiegeweld.

Er was echter een achtergrondverhaal. De man werd gezocht door de politie, aangezien hij al eerder voorwerpen, naar verluidt palen, naar politieagenten had gegooid en werd geïdentificeerd (vandaar de “wijsvinger” van de politieagent). Hij had zich in een rij van wachtende mensen op het station van Bordeaux geplaatst om “zich te verstoppen”. De man werd voor een rechter gebracht die echter geen arrestatiebevel uitvaardigde omdat er onvoldoende bewijs tegen de man was. De advocaat vond dit een teken van de onschuld van zijn cliënt, maar de zaak is niet opgelost.

Zowel het Openbaar Ministerie als de “politie van de politie” doen onderzoek, zoals de Libération heeft gemeld. Er zijn blijkbaar ook videobeelden van de man die voorwerpen gooit. Het feit dat ook de politietoezichthouder erbij betrokken is geweest, kan echter worden opgevat als een indicatie dat de gevoeligheden zijn veranderd, dat het politiegeweld beter wordt onderzocht – als men optimistisch of welgemeend is.

Meer controle

De ervaring van de afgelopen weken wijst er niet op dat het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken het politiegeweld anders benadert en politieovertredingen nader wil onderzoeken. Maar wat het tijdschrift Médiapart beweert te hebben vernomen, spreekt dit nu tegen: minister Castaner van Binnenlandse Zaken overweegt om nieuwe regels in te voeren voor het filmen van de politieagenten.

“Castaner wil de video’s die politiegeweld laten zien beter controleren”, zegt een recent rapport. Hoewel het verslag nauwkeurig en aannemelijk is wat de bron van het plan van Castaner is, namelijk dat dit op verzoek van bepaalde politiebonden moet gebeuren, blijft het nogal vaag over wat het ministerie van Binnenlandse Zaken eigenlijk wil invoeren in termen van nieuwe regels.

“Hoer”: Meisje bewusteloos geslagen omdat ze een rok droeg

Want anders dan in Duitsland, waar de juridische situatie met betrekking tot het filmen van politieoperaties onduidelijk is, bestaat er in Frankrijk sinds 2008 een wet die dergelijke opnames op openbare plaatsen toestaat, evenals de verspreiding ervan, zolang ze het doel van de informatie dienen en niet gepaard gaan met beledigend gedrag, met uitzondering van speciale operaties zoals antiterroristische operaties of operaties tegen de georganiseerde misdaad.

Als enige concrete maatregel die uit de overwegingen van de minister van Binnenlandse Zaken bekend is, noemt Médiapart de vermomming van de gezichten van de betrokken politieagenten, die, zoals te zien is op de hier gekoppelde video’s, meestal toch al onherkenbaar zijn, dankzij helmen en sjaals. In de praktijk, zegt het tijdschrift, gebruiken politieagenten andere middelen om opnames te bestrijden: door de smartphone uit de handen van de filmmakers te slaan of op een andere manier te ontnemen.

Franse stewardessen weigeren een sluier te dragen

Het rapport suggereert zelfs dat het overlijden van scooterchauffeur Cédric Chouviat als gevolg van een politiecontrole in verband werd gebracht met het geschil over zijn smartphone. Chouviat had de politiecontrole vanaf het begin gefilmd. Toen de politie in het bezit van de Smartphione wilde komen, vond er een soortgelijke scène plaats als in het begin, die eindigde met politieagenten die op de man zaten, die als gevolg van het geweld stierf.

David Dufresne geeft commentaar op de aankondiging van het ministerie van Binnenlandse Zaken om nieuwe regels in te voeren voor het filmen van politieoperaties. De juridische situatie in Frankrijk laten zien dat de regels niet gemakkelijk te wijzigen zijn. Maar de burgerlijke vrijheden zijn kwetsbaar. Een argument voor een verandering is dat de films problemen veroorzaken voor de politie en de overheid, omdat ze beelden laten zien die de verklaringen van de overheid over politiegeweld als ongelooflijke retoriek onthullen (in de tussentijd verwijzen de grote media ook naar politiegeweld op video’s en de trend in politieke commentaren is niet in het voordeel van de politie – zie Frankrijk: Een nieuw geval van politiegeweld).

Frankreich: Das “lästige” Recht auf Filmen von Polizeigewalt